در گذشته برای درمان زخم ها تنها از پانسمان های سنتی (شامل گاز و پنبه) استفاده می شد اما امروزه با پیشرفت علم شاهد پانسمان های نوین هستیم که هر یک با توجه به ویژگی های خاص خود برای نوع مشخصی از زخم مورد استفاده قرار می گیرند و روند بهبود زخم را تسهیل می کنند.پانسمان های سنتی به دلیل خشک بودن به سطح زخم می چسبند اما پانسمان های نوین قابلیت حفظ مقدار کنترل شده ای از رطوبت را دارا هستند که به درمان سریع زخم کمک می کند همچنین انواعی از پانسمان های نوین جهت دبریدمان زخم مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع پانسمان های نوین در زیر آورده شده است:
پانسمان‌های شفاف Transparent Film Dressing
معمولاً برای نواحی سوخته یا زخم شده‌ی پوست بکار می‌روند این نوع از پانسمان‌ها چندین مزیت دارند.
- به‌طور موقت به‌صورت پوست بدن عمل می‌کنند.
- متخلخل نبوده،جاذب نمی‌باشند و به پوست می‌چسبند، بنابراین مانند سایر پانسمان‌ها نیاز به تعویض ندارند. این نوع پانسمان تا زمان التیام زخم یا تا زمانی‌که سالم مانده باشند، در محل باقی می‌مانند.
- به دلیل شفاف بودن امکان ارزیابی زخم از روی پانسمان مقدور می‌باشد.
- زخم مرطوب مانده و مقادیر اندکی از ترشحات را نگه می‌دارد که خود باعث رشد اپی تلیالی و تسریع التیام زخم شده و درعین‌حال از خطر عفونت می‌کاهد.
- چون قابلیت ارتجاع دارند، بدون اینکه در تحرک مددجو اختلالی ایجاد کنند قابل‌استفاده برای مفاصل می‌باشند.
- از آنجایی‌که زخم را مرطوب نگاه می‌دارند، به زخم نمی‌چسبند بلکه به پوست اطراف آن می‌چسبند.
- مددجو بدون نیاز به برداشتن پانسمان قادر به دوش گرفتن و حمام کردن می‌باشد.
پانسمان های نقره Silver Dressing
در این نوع پانسمان یون نقره موجود می باشد که پس از قرار گرفتن بر روی زخم به آرامی یا بلافاصله آزاد می گردد. یون نقره، سددفاعی مناسبی در برابر نفوذ باکتری ها است.
موارد مصرف :زخم های عفونی، زخم های کلونیزه شده، تمام زخم ها به جز زخم درجه یک فشاری ، سوختگی درجه سه، زخم های غیر مترشح، زخم های ناشی از پانسمان های فشاری بر روی گرافت یا پیوند پوستی. پانسمان حاوی مواد ضد میکروبی از جمله پانسمان های نقره دار جایگزین نیاز به آنتی بیوتیک سیستمیک نیستند بلکه به عنوان یک درمان کمکی در زخم های عفونی قابل استفاده هستند.
مزایا: رشد پاتوژن ها به ویژه گونه های مقاوم به آنتی بیوتیک را مهار می کند.از نظر اقتصادی به صرفه است.
معایب: حساسیت به نقره، نیاز به پانسمان ثانویه دارد به هنگام انجام ام آر آی نیاز به برداشتن و تمیز کردن دارد. در ترکیب با داروهای موضعی توصیه نمی شود. ممکن است سبب رنگ گرفتن و تغییر رنگ بافت اطراف زخم شود.
پانسمان‌های هیدروکلوئید Hydrocolloid Dressing
پانسمان‌های هیدروکلوئید اغلب برای زخم‌های فشاری بکار می‌روند. این نوع پانسمان‌ها چندین مزیت دارند:
- به مدت سه تا هفت روز قابل‌استفاده اند.
- نیاز به پوشش نداشته و نسبت به آسیب مقاوم اند، ازاین‌رو مددجو قادر به دوش گرفتن و حمام کردن می‌باشد.
- به شکل سطوح ناهموار بدن درمی‌آیند.
- به‌طور موقت به‌صورت پوست بدن عمل کرده و مانعی برای ورود باکتری‌ها به بدن می‌باشند.
- باعث کاهش درد شده، لذا نیاز به ضد دردها را می‌کاهند.
- ترشحات با مقادیر متوسط را جذب می‌کنند.
البته این نوع پانسمان‌ها محدودیت‌هایی نیز دارد:
- کدر بوده و زخم از ورای آن قابل‌مشاهده نمی‌باشد.
- قابلیت جذب آن‌ها محدود است.
- باعث رشد باکتری‌های بی‌هوازی می‌شوند.
- لبه‌های آن با لباس پوشیدن و حرکت چروک می‌خورد.
- برداشتن آن مشکل بوده و ممکن است مقداری از آن بر روی پوست باقی بماند.
- به دلیل وجود همین محدودیت‌ها، پانسمان‌های هیدروکلوئید را نباید برای زخم‌های عفونی و زخم‌هایی که مجرای عمق یا فیستول (ارتباطی غیر طبیعی بین یک ارگان توخالی و پوست یا میان دو ارگان توخالی) دارند بکار برد.
تماشای ویدئو پانسمان هیدروکلوئید
پانسمان‌های هیدروژل Hydrogel Dressing
نوعی پوشش با خاصیت نفوذپذیری نسبی می‌باشد که از مواد پلیمری با خاصیت جذب انتخابی ساخته می‌شود. عملکرد و موارد کاربرد این نوع پانسمان‌ها نیز تقریباً مشابه با پانسمان هیدروکلوئید بوده و به اشکال مختلفی همچون صفحات پهن، ژل‌های بی‌شکل و قوام پذیر و گازهای اشباع‌شده تولید می‌شوند. این پانسمان از طریق جذب رطوبت اضافی دبریدمان زخم را تسهیل نموده و درعین‌حال با جذب ترشحات محیط زخم، بهبودی آن را تسریع می‌نماید. انواع ژل مانند پانسمان هیدروژن قابلیت چسبندگی نداشته و به‌همین‌علت در هنگام کاربرد آن‌ها لازم است که روی پانسمان با استفاده از گاز و چسب محکم گردد.
امروز تجویز پانسمان‌های هیدروکلوئید و هیدروژل برای بهبودی و درمان زخم‌های وسیع و مزمن که نیاز به مراقبت طولانی‌مدت دارند بسیار رایج می‌باشد. از جمله این نوع زخم‌ها می‌توان به زخم‌های ناشی از اختلال گردش خون وریدی یا شریانی و همچنین زخم‌های فشاری اشاره نمود.
پانسمان‌های اسفنجی Foam Dressing
این نوع پانسمان‌ها از مواد پلیمری همچون ابر ظرف‌شویی ساخته‌شده و مانند ابر از خاصیت جذب کنندگی بالایی برخوردار بوده که آن را برای پر کردن زخم‌های عمیق و ضخیمی که دارای ترشح متوسط یا زیاد هستند بسیار مناسب می‌سازد. علاوه بر این حفظ رطوبت پوست نواحی اطراف زخم و جلوگیری از ترک‌خوردگی و آسیب آن کمک به دبریدمان زخم، ایجاد پوشش محافظ برای نقاط پر تماس و آسیب‌پذیر بدن همچون قسمت‌های جلویی ساق پا و ساعد دست و بالاخره سهولت کنترل و مراقبت از زخم‌های عفونی از دیگر مزایای پانسمان‌های اسفنجی به شمار می‌روند.
پانسمان های کلسیم آلژینات Calcium Alginate Dressing
پانسمان های آلژینات جاذب، غیرچسبنده و از جلبک های قهوهای مشتق شده است. جنس آن فیبرهای غیرتابیده شده است. وقتی پانسمان های آلژیناتی در تماس با محلول های غنی از سدیم همانند ترشحات زخم قرار می گیرند یون های کلسیم در تماس با یون های سدیمی، تحت تاثیر تغییراتی قرار می گیرند و تولید یک ژل سدیم آلژینات می کند. این ژل یک بستر مرطوب جهت زخم فراهم میکند و یک محیط ترمیمی درمانی ایجاد میکند. آلژینات قدرت جذب تا بیست و هشت برابر وزن خود را دارد .
موارد مصرف: زخم های فشاری درجه سه و چهار، زخم هایی با ضخامت از دست رفته نسبی وزخم هایی با ترشحات متوسط تا زیاد، زخم های پس از عمل برای کنترل خونریزی، در زخم های سینوسی، تونلی یا حفره ای، زخم های عفونی، زخم ناحیه دهنده پیوند پوستی.
مزایا: قدرت جذب بالا، ایجاد یک محیط غیر بسته، موقع برداشتن از روی زخم سبب آسیب به آن نمی شود ، قابل استفاده در زخم های عفونی، قابل استفاده در تونل ها و زخم های حفره ای ، قابلیت کنترل خون ریزی در مواردی که خون ریزی اندک است، کاهش نیاز به تعویض پانسمان.
معایب: ممکن است نیاز به پانسمان ثانویه داشته باشد. ژل تولید شده ممکن است سبب ایجاد بوی بد در زمان تعویض پانسمان شود. اگر زخم مقدار کمی ترشح داشته باشد و یا پانسمان به طور مناسب تعویض نشود، ممکن است باعث خشکی بستر زخم شود.
